انقلاب اسلامی

پیرو درج گفتگوی مركز اسناد انقلاب اسلامی با شادروان آقای حسن گرامی (داماد دختر آیت الله كاشانی) در تاریخ یكم مرداد 1387 در سایت این مركز در زمینه چگونگی آزاد شدن مرحوم خلیل طهماسبی در مهرماه سال 1331 و بیان این واقعیت از سوی ایشان كه آیت الله كاشانی دخالتی در قتل رزم‌آرا نداشته است، اظهارنظری از سوی آقای مهدی قیصری در تاریخ 16 مرداد 1387 در نقد بخشی از گفته‌های آقای گرامی درج گردید. لازم می‌دانم تاكید كنم كه سخنان شادروان آقای حسن گرامی در زمینه قتل زرم‌آرا بر پایه آگاهی وی از مستندات تاریخی است.

انتخاب شهيد رجايي به عنوان نخست‏وزير جمهوري اسلامي ايران

پس از انتخاب ابوالحسن بني‏صدر به رياست جمهوري، به دليل آن كه مجلس شوراي اسلامي، نامزدهاي معرفي شده از طرف او براي احراز پست نخست‏وزيري را واجد صلاحيت‏هاي اسلامي و انقلابي نمي‏دانست كار اختلاف مجلس با بني‏صدر بالا گرفت. در نهايت قرار براين شد كه از ميان هيئت پنج نفره‏اي از نمايندگان مجلس، فردي به عنوان نخست وزير معرفي گردد. از اين رو پس از بررسي‏هاي طولاني و پس از حذف دو نفر از آنان به دليل حزبي بودن،نظر هيئت سه نفره به اتفاق آرا بر اين قرار گرفت كه شهيد رجايي شايستگي تصدي مسؤوليت خطير نخست وزيري را دارد. در جريان راي اعتماد مجلس كه 153 راي موافق اخذ شد، شهيد رجايي با سه جمله خود را اينگونه معرفي كرد: من مقلد امام، فرزند مجلس و برادر رييس جمهورم. بني‏صدر ابتدا در برابر اين انتخاب بناي مخالفت گذاشت ولي وقتي احساس كرد در مقابل مجلس كاري از پيش نخواهد بُرد به ناچار با اين پيشنهاد موافقت نمود. اما در هر فرصت ممكن از تضعيف شخصيت شهيد رجايي در افكار عمومي با به كارگيري تعابير و القاب زشت و ناپسند خودداري نمي‏كرد. در برابر اين جسارت‏ها و توهين‏هاي بني‏صدر به عنوان رييس جمهور، شهيد رجايي با توجه به حساسيت جو موجود، تمامي اين تلخي‏ها و اهانت‏ها را در كمال صبر و بردباري و متانت تحمل و در مواقع لزوم با ارايه استدلال‏هاي محكم و منطقي به ايرادات مكرر بني صدر پاسخ مي‏داد. سرانجام كارشكني‏هاي بني‏صدر و اختلاف‏آفريني او كار را به جايي رسانيد كه بنا به توصيه حضرت امام، مجلس شوراي اسلامي مسأله عدم كفايت سياسي او را با توجه به اخباري كه دالّ بر مسلّح كردن منافقين توسط او بود به بحث گذاشت و با راي مثبت به آن، بني صدر از رياست جمهوري عزل گرديد.

لغو امتياز تنباكو به فتواي آيت الله ميرزاي شيرازي

جنبش تحريم توتون و تنباكو و فتواي تاريخي ميرزاي شيرازي از مهمترين رويدادهاي تاريخ معاصر مي باشد. جريان از اين قرار بود كه ناصرالدين شاه در سفر سوم خود به اروپا در اثر ولخرجي هاي زياد و عياشي ها، پول هايش تمام شد و چون ديگر پولي در بساط نداشت امتيازي را در زمينه كشت، توزيع و فروش توتون و تنباكو به يكي از مشاوران و نزديكان نخست وزير انگليس به نام "ماژور تالبوت " واگذار كرد و در مقابل 25 هزار ليره دريافت كرد. مطابق اين قرارداد كمپاني "رژي" بايد سالانه 15 هزار ليره به صندوق دولت ايران واريز مي كرد و در مقابل كشت و فروش توتون و تنباكو را در انحصار خود مي گرفت يعني از زارعان ارزان مي خريد و گران مي فروخت در جريان امضاي اين قرارداد عده اي از درباريان خصوصا امين السلطان، صدر اعظم، با دريافت رشوه هايي، نقش ايفا مي كردند.
در مقابل اين قراداد، مردم شهرهاي مختلف به رهبري روحانيت به مخالفت و مقابله پرداختند و جنبش هايي در شيراز, به رهبري "سيد علي اكبر فال اسيري" , در تبريز به رهبري"حاج ميرزا جواد آقامجتهد" در اصفهان، به رهبري " حاج شيخ محمدتقي آقانجفي" (كه اولين بار حكم تحريم تنباكو را صادر كرد) و در تهران به رهبري ميرازي آشتياني برپا شد كه با سركوب دولت مواجه شد و عده اي از علما تبعيد شدند.
در اين موقع سيد جمال الدين اسدآبادي به پيشنهاد سيدعلي اكبر فال اسيري كه در تبعيد بود، نامه اي در اين رابطه به ميرزاي شيرازي نوشت. بعد از ارسال نامه ياد شده ميرزاي شيرازي تلگرافي به نزد شاه فرستاده و مي گويد كساني را كه تبعيد كرده به كشور بازگرداند و در مورد قرارداد، مخالفت خود را ابراز مي كند, اما ناصرالدين شاه به اين تلگراف اعتنايي نكرد به همين خاطر ميرزاي شيرازي فتواي تاريخي خود را به اين شرح صادر كرد: "اليوم استعمال توتون و تنباكو باي نحو كان در حكم محاربه با امام زمان (عج) است." با صدور اين فتوا جنبش عظيمي به راه افتاد تا آنجا كه حتي در حرمسراي ناصرالدين شاه قليان ها را شكستند. اين جريان ادامه يافت در تاريخ 23 جمادي الاولي 1309 اعلاني در كوچه و بازار زده مي شود كه: " بر حسب حكم جناب ميرزاي شيرازي، اگر تا 48 ساعت ديگر امتياز دخانيات لغو نشود يوم آتيه جهاد است، مردم مهيا شويد". ناصرالدين شاه ابتدا قصد مقاومت داشت اما در مقابل جنبش مردمي عظيمي كه به راه افتاده بود مجبور شد ابتدا امتياز داخله و سپس كل امتياز را لغو كند.

قتل اميركبير به دستور ناصرالدين شاه

ميرزا تقي خان اميركبير، از بزرگترين رجال سياسي ايران و از بزرگترين وزراي ايران است كه در سال 1223 هـ ق در خانواده اي از طبقات پايين متولد شد. پدرش آشپز قائم مقام بود و اين مسأله باعث نزديكي ميرزا تقي خان با فرزندان خانواده قائم مقام و معاشرت با‌ آنها شد.
چنين بود كه ميرزا تقي خان از كودكي با امور مملكتي و سياست كشور آشنا شد. دوران كودكي و جواني اميركبير، زير نظر و تربيت قائم مقام سپري شد و شيوه منشي گري و نامه نگاري و صدور احكام ديواني را از او آموخت و بتدريج كار او در محدوده شغل دبيري قرار گرفت و پس از مدتي منشي رسمي قائم مقام شد. مسؤوليت بعدي او، وزير نظام بود كه در معاونت ميرزا محمد خان زنگنه اميرنظام قرار گرفت. استعداد، حسن سلوك و آشنايي كامل او به آداب معاشرت باعث ترقي او در نظام ديواني كشور شد تا آنكه پس از مرگ محمد شاه قاجار، اميركبير با تدبير و تمهيد خاصي در فراهم كردن مقدمات سلطنت ناصرالدين شاه، وليعهد محمد شاه، موفق گرديد. پس از ورود ناصرالدين شاه به تهران و نشستن بر تحت سلطنت، ميرزا تقي خان را به مقام صدارت عظمي منصوب كرد در اين دوران سازمان كشور بعلت بي كفايتي دولتمردان، خصوصا ميرزا آقاسي از هم گسيخته بود. امير در مرحله اول شروع به تصفيه دستگاه دولتي كرد و براي تصدي مشاغل، شايسته ترين افراد را انتخاب كرد. سپس به اصلاح امور ماليه كشور پرداخت. پس از آن، اميركبير، اصلاح قشون را در برنامه خود قرار داد. از اقدامات مهم ديگر او تاسيس دارالفنون، اولين مدرسه جديد ايران و تاسيس روزنامه وقايع اتفاقيه است. در امور سياسي و روابط خارجي نيز كفايت و تدبير را جايگزين نمود.

اصلاحات اميركبير، طبعا مخالف منافع درباريان و اربابان خارجي بود. سرانجام با اغواي شاه توسط درباريان و اطرافيان او و با تحريك بيگانگان، اميركبير از صدارت، عزل و به حكومت كاشان منصوب و در حقيقت به كاشان تبعيد شد. آنگاه تمام عناصر داخلي و خارجي كه در زمان صدارت او به كمين نشسته بودند دست به دست هم دادند و حكم قتل او را از شاه بي كفايت گرفتند و حاج علي خان حاجب الدوله، با اينكه اميركبير مهرباني هاي بسيار به او كرده بود، مامور اجراي فرمان شد و در روز جمعه 18 دي ماه 1230 ماموريت خود را در حمام فين كاشان به انجام رساند. با قتل اميركبير، كشور از يكي از مخلص ترين و فداكارترين و لايق ترين مديران خود در طول تاريخ، محروم شد.

شهادت سيد جمال الدين اسدآبادي

سيد جمال‌الدين اسدآبادي،‌ در سال 1217 شمسي در اسدآباد همدان متولد شد. از پنج سالگي به فراگيري دانش نزد پدر خود پرداخت و بخاطر استعداد و نبوغ خود، ‌بزودي با تفسير قرآن آشنا شد. براي ادامه تحصيل به قزوين و سپس تهران مهاجرت كرد و سپس در 1228 عازم نجف شد و از محضر دو مرجع تقليد بزرگ زمان، ‌شيخ مرتضي انصاري و ملاحسينقلي در جزيني همداني بهره برد.
سيد جمال در 1232،‌ بنا به دستور شيخ انصاري عازم هندوستان شد و ضمن آشنايي با علوم جديد سعي كرد تا مردم و خصوصا مسلمانان را عليه استعمار انگلستان بسيج كند. اما به دليل سلطه همه جانبه انگليسي‌ها پس از يك سال و نيم آنجا را ترك و عازم عثماني شد و چون با حسادت علماي درباري آنجا مواجه شد به مصر مهاجرت نمود. سيد جمال‌الدين اسدآبادي در مصر توانست يك نهضت فكري ضد استعماري و ضد انگليسي را پايه گذاري كند و تشكيلاتي به نام انجمن مخفي را به وجود آورد‌ اما بر اثر فشار انگلستان مجبور به ترك مصر شد. حركت سيد جمال،‌ توسط شاگردانش ازجمله شيخ محمدعبده دنبال و در سالهاي بعد زمينه ساز قيام مردم مصر عليه استعمار انگلستان شد. سيد جمال پس از ترك مصر، مدتي در هند اقامت نموده و سپس راهي اروپا شد. در پاريس با همكاري محمد عبده اقدام به انتشار روزنامه "عروه الوثقي"‌ نمود و به پاسخگويي به "ارنست رنان"‌ كه مقالاتي عليه اسلام در يكي از روزنامه‌هاي پاريس،‌ مي‌نوشت،‌ پرداخت.
سيد جمال بعدها به دعوت ناصرالدين شاه،‌ به ايران آمد و گمان مي‌كرد كه مي‌تواند با نزديكي به شاه،‌ انديشه‌هاي اصلاح طلبانه خود را به اجرا بگذارد،‌ اما چون ماهيت و طبع شاهانه با هيچ اصلاحي موافق نبود و سيد نيز،‌ شاه را آشكارا عامل بدبختي مردم معرفي مي‌كرد، از ايران اخراج شد. سيد جمال وقتي براي دومين بار به ايران آمد،‌ به آستانه حضرت عبدالعظيم در شهر ري تبعيد شد و در آنجا عليرغم كنترل ماموران، مردم را به قيام عليه بيدادگري شاه تشويق مي‌كرد؛ لذا ناصرالدين شاه دستور اخراج او را در حاليكه بشدت بيمار بود صادر كرد. سيد جمال پس از اخراج از ايران وارد بصره شد و با سيد علي‌اكبر شيرازي نامه‌اي به آيت‌الله العظمي سيد حسن شيرازي مي‌نويسد و به ظلم هاي فراوان شاه به مردم ايران اشاره مي‌كند.
عده‌اي معتقدند كه اين نامه در صدور فتواي مشهور تحريم تنباكو از جانب آيت‌الله ميرزاي شيرازي و جنبش تنباكو در نتيجه آن،‌ تاثير بسزايي داشته است.
حضور سيدجمال‌الدين اسدآبادي در طي سالهاي 71-1270 در عراق تاثير بسزايي در حيات فكري،‌ سياسي واسلامي شهرهاي شيعه نشين و گسترش تبليغ و دعوت در جامعه اسلامي گذاشت؛ به طوريكه همگان او را بعنوان رهبر حركت «تجديد در اسلام»‌ مي‌شناختند.
سيدجمال الدين اسدآبادي منادي بيداري مسلمانان و بازگشت به اسلام و بدعت زدايي بود و اتحاد اسلام و پرهيز از تفرقه بين مذاهب اسلامي را تبليغ مي‌كرد و در آخر هم جان خود را در همين راه از دست داد.
سيدجمال،‌ اواخر عمر خود را در عثماني سپري ‌كرد و غير مستقيم تحت نظر سلطان عبدالحميد،‌ امپراطور عثماني قرار داشت. وقتي خبر قتل ناصرالدين شاه توسط ميرزا رضا كرماني، از شاگردان سيد جمال، به اسلامبول رسيد،‌ سلطان عبدالحميد،‌ به هراس افتاد و دستور قتل سيد جمال را داد و سرانجام در 19 اسفند 1275 برابر با 9 مارس 1897 او را مسموم ساختند و جنازه او را در قبرستان مشايخ اسلامبول به خاك سپردند.
در سال 1324،‌ فيض محمدخان،‌ سفير وقت دولت افغانستان در آنكارا،‌ موافقت دولت تركيه را براي نبش قبر سيد بدست آورد بقاياي جسد سيد جمال‌الدين اسدآبادي را در تابوتي به كابل انتقال دادند

اعدام میرزا رضا کرمانی

میرزا محمدرضای كرمانی فرزند ملاحسین عقدایی معروف به ملاحسین پدر در كرمان زاده شد . پدرش ملاحسین در زمان حكومت طولانی محمد اسماعیل خان وكیل‌الملك در كرمان ، به دلیل ظلم و ستمی كه بر او رفته بود ، مهاجرت كرد و به یزد رفت. در ناحیه عقدای یزد ملكی خرید و به كار كشاورزی پرداخت . ملاحسین چندی پسرش محمدرضا را به مدرسه فرستاد و پس از آن برای دادخواهی به تهران آمد و در مدرسه ملا عبدالله منزل كرد و در همان جا نیز درگذشت.

میرزا محمدرضا به هنگام تحصیل و طلبگی در یزد ، روضه‌خوانی و پامنبری خوانی هم می‌كرد. از یزد به تهران آمد و به دست فروشی و سمساری پرداخت. در این شغل موفقیت‌هایی به دست آورد و كم كم نزد تجار تهرانی اعتباری كسب كرد . از حاج ملاحسن ناظم التجار ، بازرگان معروف تهرانی ، شال ترمه به امانت می‌گرفت و در خانه‌های اعیان و شاهزادگان پایتخت‌نشین به فروش می‌رساند . شاید همین رفت و آمد به خانه رجال و اعیان شهر باعث شد كه بعدها به عالم سیاست روی آورد.

او با ورود به خانه اهل دربار برای فروش كالا ، نفوذ كلمه‌ای در بین زنان كه عمده مشتریان او بودند كسب كرد و بعدها در مقدمات شورش تنباكو از این نفوذ كلمه به خوبی استفاده كرد . او پیام میرزای شیرازی در باب تحریم تنباکو را تا کنج خانه های اعیان شهر می برد و همگان را به اطاعت از مرجع تقلید عصر فرا میخواند. البته این اقدام میرزا رضا، بعدها اسباب دردسر او شد.

میرزا رضای کرمانی که اولین قتل سیاسی در تاریخ معاصر ایران را رقم زد، ناصرالدین‌شاه را درخت كهنه پوسیده‌ای میدانست که در زیر آن انواع جانوران موذی جمع شده اند و با این انگیزه به سوی ناصرالدین شاه آتش گشود.

میرزا محمدخان امین خاقان پیشخدمت شاه میگوید:
"وقت ظهرناصرالدین شاه و صدراعظم وارد صحن حضرت عبدالعظیم شدند حاكم آنجا و خدام خواستند به قرق و بیرون كردن مردم بپردازند چنانكه در این موقع همیشه رسم بود. شاه نگذاشت و گفت هیچكس را منع از ورود نكنید امروز میخواهم مثل سایر مردم به زیارت رفته باشم. شاه قصد زیارت كرد. صدراعظم گفت خوب است قبل از زیارت بروید باغ ناهار بخورید بعد زیارت بیآئید شاه گفت خیر چون وضو دارم اول میروم زیارت، ناهار یكساعت بعدازظهر هم باشد نقلی ندارد. شاه وارد بقعه شد طوافی كرده طرف پائین پا ایستاده قالیچه و جانماز خواست صدراعظم برای آوردن قالیچه چند قدمی دور شد شاه عینك زده بطرف زنها نگاه میكرد از طرف چپ شاه از میان دو نفر زن كه ایستاده بودند شخصی دست از زیر عبا در آورده كاغذ بزرگی بعنوان عریضه بطرف شاه دراز كرد تقریبا یك شبر به شاه مانده صدای پیشتاب شش لوله از زیر كاغذ عریضه بلند شد همین قدر شاه مجال كرد كه گفت "حاجی حسنعلی خان مرا بگیر" حاج حسینعلی خان و یكی دو نفر دیگر از پیشخدمتان كه نزدیك بودیم شاه را گرفتیم پنج یا شش قدم با پای خود آمده بعد بی‌حس شد. شاه را بردیم در اطاق معروف بمقبره ولیعهدی كه خیلی نزدیك به آنجا بود. آنجا هم پس از به زمین خوابانیدن شاه، شاه آه بلندی كشیده دیگر نفس نكشید..."

ظاهرا مظفرالدین شاه مایل به قتل میرزا رضا نبود. ولی بالاخره تصمیم خود را گرفت. میرزا رضا را برای بردار كردن به میدان مشق بردند . گزارش لحظه به لحظه اعدام او نشان میدهد که تا آخر هم از کار خود پشیمان نشده بود و به این کار ایمان داشت. سخنان و رفتارهای او در آخرین لحظات نشان از بی باکی در مقابل مرگ است. یك نقل قول شفاهی می‌گوید هنگامی كه امیر تومان ارغون پدر سرهنگ ارغون ( معروف به سرهنگ نمره یك ) كه مسؤول دار زدن میرزا رضا بود ، او را برای دار زدن می‌برد گفت : پدر سوخته شاه را كشتی ، حالا می‌بینی كه می‌برند دارت بزنند ، میرزا رضا در جواب گفت : پدر سوخته خودت هستی اگر تو بمیری سگ و گربه هم به تشییع جنازه‌ات نخواهند رفت ، ولی می‌بینی كه برای اعدام من این همه تشریفات برگزار كرده‌اند !
گفته میشود وصیت کرده بود روی سنگ قبرش بنویسند:
محب آل محمد غلام هشت و چهار
فدای مردم ایران رضای شاه شکار!